میزگرد موضوع پیشرفت در شبکه خبر
متن حاضر در واقع مربوط است به گفتگوی حجت الاسلام کشوری (دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی) و مهندس چیت چیان (مسئول نظارت فرآیندی اندیشکده های مرکز الگوی پیشرفت اسلامی) در برنامه دو نیم ساعتِ شبکه خبر مورخ 20 اردیبهشت1392که دوست عزیزمان، آقای مجید گودرزی، در کارگروه الگوی پیشرفت اسلامی شهید مفتح قم، زحمت پیاده سازی و ویراست آن را کشیده اند.
بسم الله الرحمن الرحیم
قسمت اول گفتگو (فیلم):
1- جریان های فعال در عرضه تولید الگوی پیشرفت اسلامی
حجت الاسلام کشوری: ... غیر از تشکیلات رسمی که آیت الله امام خامنه ای در دفتر خودشان برای مسئله الگوی پیشرفت ایجاد کرده اند، در همان سخنرانی به تبع سفارش ایشان ده ها حلقه و گروه مطالعاتی راجع به مسئله الگوی پیشرفت اسلامی در کشور شکل گرفت که بنابر ارزیابی و مطالعات ما و با یک شاخص مشخص حدوداً ده جریان وجود دارد.
اگر بخواهم شاخص این تقسیم بندی را مشخص نماییم باید بگوییم اسناد علمی ارائه شده در مقالات، کتابها و سایت ها و همایش از سوی شخصیت های مختلف بسیار زیاد می باشد. امّا اگر مسئله تبیین صحیح ضرورتهای الگوی پیشرفت بعلاوه تبیین خود مسئله الگوی پیشرفت اسلامی و همچنین تبیین چگونگی تولید الگوی پیشرفت اسلامی را ملاک طبقه بندی و شاخص دسته بندی جریانات در کشور قرار دهیم می توان همه گروه های فعال در این زمینه را به ده جریان در این مسئله تقسیم کرد.
عمده مقالاتی که نوشته شده اند و خارج از این ده جریان می باشند، فقط به بحث ضرورت های تولید الگوی پرداخته اند، بسیاری از ایشان نتوانسته اند تصویری هر چند اجمالی از چیستی مسئله الگوی پیشرفت ارائه دهند، بسیاری دیگر از ایشان راجع به بحث چگونگی تولید الگوی پیشرفت اسلامی سکوت کرده و جریانات انگشت شماری به این مسئله ورود پیدا کرده اند.
اگر شاخص ارزیابی و مطالعه جریانات فعال در این مسئله را این سه محور قرار دهیم، به ده جریان فعال در این عرصه خواهیم رسید. به عقیده ما افق نزدیک روبروی ما این است که گفتگوی درونی میان این ده جریان راجع به مسئله الگوی پیشرفت اتفاق بیافتد تا تجمیع ظرفیت اتفاق بیافتد. زیرا همگی معتقد هستیم برای تحقق این الگوی نیازمند عزم ملی و توان جمعی هستیم.
2-همگرایی بین جریانات فعال آینده پیش رو برای تبیین مسئله الگوی پیشرفت اسلامی
حالا اگر فرض این مسئله را بگذاریم که ده جریان موجود در اصول و مبانی اساسی برای تولید الگوی پیشرفت اسلامی همگرا حرکت نکنند، ممکن است که برهم افزایی گفتمان الگوی پیشرفت اسلامی با مشکل روبرو شود.
بنابراین از نظر ما آینده نزدیک پیش رو برای تبیین مسئله الگوی پیشرفت اسلامی یک همگرایی بین جریانات فعال در این عرصه بوجود بیاید. البته همانطور که گفتیم، مرکز الگوی پیشرفت اسلامی که زیر نظر دفتر مقام معظم رهبری تشکیل شده جریان اصلی بوده و بقیه جریانات باید به تبع به این مسئله کمک نمایند.
اگر فضای گفتگوی راجع به این مسئله برای ایجاد همگرایی آماده شود، به نظر می رسد که توانسته ایم افق صحیح برای آینده نزدیک این مسئله ترسیم نماییم و گام های بعدی درباره مسئله الگوی پیشرفت اسلامی قطعاً پس از تحقق این گفتگو و این فضا میسر خواهد بود.
3- ظرفیت های فکری موجود جهت تبیین مسئله الگوی پیشرفت
مجری: جناب آقای کشوری به سه مرحله ضرورت، مرحله چیستی و مرحله چگونگی اشاره کردند، امّا در مسئله تدوین الگوی پیشرفت اسلامی، نکته بسیار مهمی که روی آن تأکید هم شده است، همکاری و تعامل حوزه و دانشگاه می باشد، چه بستری برای این موضوع فراهم شده و چه تمهیداتی اندیشیده شده است.
مهندس چیت چیان: بله تشکر میکنم، موضوع مهمی رو سرکار مورد اشاره و مطرح فرمودید. از همان ابتدا که ایده ی طراحی و تدوین الگوی مطرح شد، رهبر معظم انقلاب روی این مسئله تأکید فرمودند که برای تدوین این الگو از تمام ظرفیت فکری و نخبگانی جامعه باید استفاده شود و از همان زمانی که این مرکز ایجاد شد، این مسئله مورد تأکید قرار گرفت که فقط این مرکز مسئول تدوین و طراحی این الگوی نیست، بلکه این مرکز در واقع یک ستادی می باشد که هدایت و راهبری همه موسسات، دانشگاه ها و سازمان ها و نهادهای فعال در طراحی الگوی پیشرفت اسلامی را به عهده گرفته است. به همین منظور در طول دو سالی که این مرکز ایجاد شده است، یکی از اصلی ترین اقداماتی که صورت گرفته است، ایجاد سازماندهی شبکه ای برای استفاده از تمام نیروی فکری جامعه در این مسئله می باشد.
طراحی فوق به این ترتیب که خواهم گفت می باشد؛ اولین حلقه های فکری که برای این کار شکل گرفته اند، اندیشکده ها می باشند، گفته شد که 28 اندیشکده برای این منظور سازماندهی شده است، اعضای این اندیشکده های هیچ کدام پرسنل یا کارمندان مرکز الگوی پیشرفت اسلامی نیستند، بلکه این افراد از این چهار گروه می باشند که خدمتتان عرض می کنم؛ اساتید برجسته دانشگاه، اساتید برجسته حوزه، مسئولین و مدیرانی که در سطوح راهبردی فعالیت کرده اند و تجربه دارند و جوانان برجسته ای و صاحب فکری که می توانند در این کار مشارکت داشته باشند.
بنابراین اولین حلقه های کانونی که در این مرکز ایجاد شد، از این چهار طیف و گروه می باشند که به عنوان یک بستر مقدماتی و پایهی کار برای طراحی الگوی می باشد. حلقه دوم شبکه صاحب نظران می باشد، هر کدام از این اندیشکده ها که پیش بینی شده باید بین 20 تا 25 نفر عضو داشته باشند باید دارای یک شبکه از صاحب نظران داشته باشد.
این شبکه صاحب نظران بسته به موردش ممکن است بین 50 تا 200 نفر از افراد صاحب نظر و اساتید مراکز پژوهشی و حوزوی و دانشگاهی و دستگاه های اجرایی و کارشناسان را شامل شود. ارتباط این افراد با اندیشکده ها از طریق فضای مجازی بوده و ارتباط خواهند داشت و تمام فعالیت هایی که در اندیشکده ها صورت می گیرد از طریق فضای مجازی در اختیار شبکه صاحب نظران قرار گرفته و آنها نظراتشان را راجع به این فعالیت ها بیان می کنند که این نظرات در اندیشکده ها مورد تحلیل، نقد و بررسی و استنتاج قرار خواهد گرفت.
علاوه برای دو حلقه مذکور، یک حلقه سوم نیز طراحی شده است، حلقه سوم را شبکه دوستداران نامیده ایم. شبکه دوستداران در واقع یک نوع شبکه اجتماعی ست که تمام علاقه مندان به موضوع طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هستند و مایل به مشارکت در این زمینه هستند را شامل می شود. در این حلقه تمام اقشار از هر صنف و گروهی می توانند مشارکت داشته باشند و راجع به فعالیت اندیشکده ها می توانند به صورت مجازی نظرات خودشان را ارائه نمایند که شامل انتقاد راجع به سندهای اندیشکده ها و پیشنهادات ابتدایی که ممکن داشته باشند می شود.
علاوه بر این سه حلقه، حلقه های علمی دیگری در دانشگاه ها و مراکز علمی و اجرایی مختلف ایجاد خواهد شد. تمام تلاش ما در این مرکز این بوده است که یک سازماندهی شبکه ای ایجاد کنیم تا از حداکثر توان فکری جامعه در طراحی الگوی استفاده شده باشد، این مسیری بوده است که ما برای استفاده از اساتید حوزه و دانشگاه و افراد صاحب نظر دیگر طراحی و اجرا کرده ایم.
4- راه درگیری ذهن نخبگان با مسئله الگوی پیشرفت اسلامی
مجری: این نکته بسیار مهمی ست که برای جاری شدن یک الگو و موفقیت آن و تحقق اهداف این الگو این است که از نظرات تک تک افراد در یک جامعه اسلامی بهره مند شویم. جناب آقای کشوری از دید حوزه به این موضوع نگاه کنیم و ببینیم که صاحب نظران، فعالان و اساتید که فعال در تدوین الگوی اسلامی ایران پیشرفت در حوزه هستند، برای ایجاد یک ارتباط و تعامل سازنده بین حوزه و دانشگاه چه بستری را فراهم کرده اند و چه گفتمان خاصی برای تبیین موضوع الگوی پیشرفت اسلامی مورد توجه شماست.
حجت الاسلام کشوری: در فرمایشات جناب آقای دکتر چیت چیان یک نقطه بسیار مثبت می باشد. به نظر من در این فرآیند تولید الگوی دور وجود دارد. ایشان و سایر مسئولین مرکز الگوی پیشرفت اسلامی به درستی به این مسئله بسیار مهم تأکید کردند که فرآیند تولید الگو باید با ذهنیت نخبگان جامعه درگیر شود. البته چنین لزومی هم در مورد مسئله الگو و هم مسائل مختلف و بی شمار دیگر نیز صدق می کند، به صورت فردی بسیاری از کارها قابل تحقق واجرا نیست بلکه مسائل باید مورد دقت نخبگان قرار بگیرد تا یک مطلب و مسئله پخته ای برای اجرا روی میز جمهوری اسلامی قرار بگیرد.
این نکته، نکتهی بسیار دقیقی ست که مورد اشاره و تبیین ایشان هم قرار گرفت، آیت الله امام خامنه ای هم در همین نشست اخیر با مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به این مطلب که مسئله الگوی پیشرفت اسلامی با بخش نامه و دستور و امثالهم جلو نخواهد رفت را مورد تأکید قرار دادند و فرمودند که باید برای این مسئله گفتمان سازی اتفاق بیافتد.
اجازه می خواهم که ذیل این نکته صحیحی که جناب مهندس فرمودند، یک نکته ای را اضافه کنم؛ اگر قرار است که این گفتمان سازی اتفاق بیافتد، باید با نیاز جامعه درگیر شود. ما در مجموعه پژوهشی و مطالعاتی خودمان روی این مسئله متمرکز شده ایم و هر زمانی که نخبگان برای ارائه بحث فرصتی در اختیار ما قرار دهند روی این نکته تمرکز خاص داریم.
آن نکته این است که بدون درگیری فکری خود با نیاز جامعه، فرآیند گفتمان سازی و درگیری نخبگان با مسئله تولید الگوی پیشرفت اسلامی اتفاق نخواهد افتاد. پس در موضوع نیاز تولید الگوی به گفتمان سازی اشکالی وجود ندارد و صحیح می باشد، امّا مسئله بعدی این می باشد که با روش های موجود گفتمان سازی ذهنیت نخبگان با مسئله درگیر خواهد شد یا خیر؟
ما فارغ از اینکه راجع شیوه گفتمان سازی مرکز الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی پیشرفت قضاوتی داشته باشیم، به نظرمان رسیده است که اگر نیاز بخش های مختلف و گروه های مختلف در نظر گرفته و سپس نسبت نیاز آن بخش یا گروه با مسئله الگوی دیده شود، انگیزه ی مضاعفی در میان اقشار و اصناف مختلف جامعه نسبت به مسئله الگوی پیشرفت اسلامی ایجاد خواهد شد.
4-1- راهکار پیشگیری از جرم در نقشه راه
در قالب مثال این بخش را تبیین و تشریح خواهم کرد که منظور ما از ارتباط بین نیاز جامعه با مسئله الگوی پیشرفت اسلامی چیست. در یکی از پیشنهادات مان، در نقشه راه تولید الگوی پیشرفت اسلامی ایده ای را به نام پیشگیری بنیادین اسلامی از وقوع جرم درجامعه را طرح کرده ایم.
یکی از مشکلات دستگاه قضا امروز این است که ورودی پرونده های این دستگاه به نسبتی در حال ازدیاد می باشد، البته عدد و آمار نداریم که بخواهیم به صورت آماری بیان کنیم، امّا ریاست محترم قوه قضائیه و مسئولین این دستگاه نسبت به ازدیاد پرونده های ورودی اظهار نگرانی کرده و معتقدند که مسئله پیشگیری از جرم باید در کشور جدی گرفته شود.
اینک اگر در راه حلی که برای پیشگیری از جرم ارائه می دهیم، نسبت ریشه های مسئله جرم را با نحوه اداره فعلی جامعه یعنی برنامه ریزی براساس شاخصه های توسعه می باشد، ببینیم. یعنی پس از مطالعه و بررسی به این نتیجه رسیدیم که برنامه ریزی های مبتنی بر توسعه، ریشه پیدایش جرم در جامعه می باشند. به طور مثال اگر چه طرح تحول در آموزش و پرورش امید زاست، امّا در آموزش و پرورش فعلی این مسئله را که به پسران بگوییم شما در آینده پدر و همسر یک خانواده خواهید شد و به دختران بگوییم که شما در آینده قرار است مادر و همسر یک خانواده شوید را جدی نمی گیریم، به همین دلیل پس از تشکیل خانواده هیچ گونه آگاهی نسبت به مسائل و اطلاعات لازم برای تشکیل خانواده را در سیستم آموزش و پرورش کسب نکرده اند یا نهایتاً این است که به اندازه ای بسیار کم چنین اطلاعاتی را کسب کرده اند. در نتیجه این خانواده تازه تشکیل شده دچار مشکلات فراوانی می شود از جمله این مشکلات این است که شخصیت فرزندانی که در این خانواده شکل می گیرند دچار آسیب می گردد و همه اذعان دارند یکی از ثمرات و نتایج آسیب های شخصیتی در افراد، در هم شکستن مرزهای اجتماعی و ارتکاب جرم می باشد.
حال اگر در تحلیل خودمان راجع به مسئله پیشگیری بنیادین اسلامی از جرم گفتیم که آموزش و پرورش فعلی محصول به کارگیری الگوی توسعه می باشد، الگوی توسعه نیازهای نیروی انسانی بخش خدمات و تولید جامعه را به عهده آموزش و پرورش گذاشته است و از آنجا که آموزش و پرورش فعلی جامعه با الگوی فعلی جامعه دارای نسبت می باشد. لذا الگوی توسعه علت تضعیف خانواده، تضعیف خانواده مساوی با تربیت غیر اسلامی و نادرست می باشد و به صورت خلاصه تربیت غیر اسلامی و نادرست منجر به جرم خواهد شد.
بنابراین اگر ما ارتباط مسئله اصلی قوه قضائیه که پیشگیری از جرم می باشد را با مسئله الگوی پیشرفت اسلامی تشریح و تجزیه کردیم و به همگان نشان دادیم که ما در قالب پیشگیری بنیادین اسلامی از جرم این مسئله را در نقشه راه خودمان به همگان نشان داده ایم و گفته ایم که الگوی تولید و الگوی آموزش جامعه در حال ضربه زدن به نهاد خانواده می باشد به گونه ای که در حال حرکت به سمت تشکیل خانواده های هسته ای هستیم یعنی خانواده هایی که زن و شوهر هر دو مشغول به کار در خارج از منزل هستند و فرزند ایشان نیز در مهدکودک ها در حال تربیت می باشد.
5- حل ریشه ای 81 مسئله در گرو تولید الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
پس خانواده هایی در حال شکل گیری ست که خروجی آنها عدم تربیت اسلامی فرزندان به صورت صحیح و کامل می باشد که یکی از ثمرات تربیت نادرست نیز افزایش جرم در جامعه می باشد. بنابراین ما در نقشه راه خودمان در 81 مسئله ارتباط بین نیازهای 81 بخش جامعه با مسئله الگوی پیشرفت اسلامی را تشریح و تجزیه کرده ایم که اگر این 81 مسئله به تفاهم با این بخش های جامعه گذاشته شود، نتیجه اش این می شود که این بخش های جامعه حتی برای حل مسئله اصلی خودشان که همین الان موظف به حل آن نیز هستند، امکانات و ظرفیت های این بخش ها برای گفتمان سازی مسئله الگوی پیشرفت اسلامی به کار گیری خواهند کرد.
به صورت خلاصه اگر مسئله نیاز را فرض بگیرید، پیشنهاد ما برای گفتمان سازی مسئله الگوی پیشرفت اسلامی این است که مجموعه گروه ها و تشکیلاتی که در کشور مشغول پیگیری مسئله الگوی پیشرفت اسلامی هستند ارتباط بین نیازهای بخش های مختلف جامعه با مسئله الگوی پیشرفت اسلامی را تبیین و تشریح کنند. اگر در بخش بعدی فرصتی بود به صورت مفصل تر راجع به آن صحبت خواهم کرد.
مجری: آقای کشوری من در مورد پیشنهاد شما و موضوعی که به آن اشاره کردید که در واقع ریشه یابی و نیاز سنجی بخش های مختلف در جامعه برای تدوین الگوی پیشرفت اسلامی از حضورتان سئوال دارم، امّا نیمه نخست دو نیم ساعت امشب به پایان رسیده است، لذا پیشنهاد می کنم در ارتباط با مسئله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و ابعاد و زوایای این الگوی همچنان در نیمه دوم با ما همراه باشید.
قسمت دوم گفتگو (فیلم):
1- ارکان نقشه راه تولید الگوی پیشرفت
مجری: شب شما هموطنان به خیر با موضوع الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با شما هستیم، نیمه نخست به موضوعات مختلفی اشاره شد، جناب آقای کشوری صحبت هایشان را با یک پیشنهاد در نیمه اول به پایان رساندند. امّا در ارتباط با این موضوع گفتمان های مختلف و متعددی در کشور انجام می گیرد، این گفتمان ها تا چه حد منجر به تحقق و تدوین صحیح از الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت می شود، ریشه ها و کلید واژه های موضوع و پیشنهادی که شما ارائه دادید چیست؟
حجت الاسلام کشوری: همانطور که در قسمت قبلی عرض کردم، پیشنهاد ما دارای سه رکن می باشد؛ رکن اول این است که ما قصد ایجاد عزم ملی درباره مسئله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را داریم، این اولین رکن و مسئله ماست، تا به اینجا با بسیاری از گفتمان هایی که فرمودید مشترک می باشیم یعنی با خیلی از مجموعه ها و گروه هایی که مشغول به این مسئله هستند در این رکن مشترک هستیم، رکن دوم پیشنهاد ما این است که مسئله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با کار فردی به سرانجام نخواهد رسید حتی با جمعی به معنای کارگروهی هم به سرانجام نخواهد رسید، بلکه ایجاد عزم ملی راه کار تولید و به سرانجام رسیدن این مسئله می باشد، یعنی به نوعی همه ی ظرفیت های جامعه البته متناسب با هر بخش وارد مسئله تولید الگوی شوند.
فکر می کنم که در این مسئله هم اختلافی وجود نداشته باشد، ایشان توضیح دادند که یک نظام شبکه ای طراحی شده است تا نخبگان با این مسئله درگیر شوند. در مورد مسئله آخر هم به نظر ما اگر تئوری که در ستاد مرکزی ارائه می دهیم نسبت بین نیاز و مسئله اصلی افراد، نهادها و اصناف جامعه و مسئله الگوی ملاحظه شود که در مثال قوه قضائیه تشریح شد، در نتیجه آن فرد یا نهاد یا صنف با شوق و ذوق مضاعفی به صورت طبیعی در تولید الگوی پیشرفت اسلامی مشارکت خواهد کرد.
ما در نقشه راه پیشنهادی خودمان روی این مسئله درگیر شده ایم، پس از چهار، پنج سال مطالعه دقیق روی این مسئله به این جمع بندی رسیده ایم. البته مسائل و موضوعاتی که مسئولین و نهادهای نظام باید به فکر حل و فصل آنها باشند در نظام زیاد می باشند ولی پس از مطالعات دقیق تا به امروز 81 مسئله را شناسایی کرده ایم که حل ریشه ای این 81 مسئله در گرو تولید الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت می باشد، به عبارت دیگر ما مسئله پیشگیری از جرم را نمی توانیم حل کنیم، الا اینکه بتوانیم ارتباط بین ایجاد جرم و نحوه اداره جامعه که در بسیاری از جاها متأثر از development (توسعه غربی) می باشد را نشان بدهیم. قطعاً توسعه غربی ریشه اصلی ایجاد جرم در جامعه می باشد.
البته در این برنامه قصد معرفی طرح پیشگیری بنیادین از جرم را نداریم و اگر قرار باشد این طرح معرفی شود نیازمند یک وقت مجزا و مکفی می باشد، ولی در اینجا فرض ما بر این است که اگر بین نیاز بخش های مختلف جامعه و مسئله الگو ارتباط برقرار شود، شبکه تحلیلی تولید الگوی پیشرفت اسلامی در همه وزارتخانه ها، اصناف، حوزه علمیه تشکیل خواهد شد. زیرا این بخش هایی که نام آنها برده شد، دارای مشکلاتی هستند که به دنبال حل آنها می باشند و کاری که ما برای اینها انجام می دهیم این است که به آنها تنبه و آگاهی می دهیم که حل مشکل شما در گرو تولید الگوی پیشرفت اسلامی ست.
به همین دلیل هم دهه ی چهارم انقلاب از طرف مقام معظم رهبری به نام دهه پیشرفت و عدالت نامیده شد، که حاکی از دید و تحلیل عمیق ایشان از مسئله می باشد. یعنی خیلی از مسائل ما به دلیل استفاده از الگوهای توسعه غربی بوجود می آید، بنابراین تنها نکته ی جدیدی که خدمت استاد خودم آقای دکتر چیت چیان به عنوان پاورقی اضافه می کنم این است که گفتمان سازی با درگیر کردن آن مسئله با نیازهای بخش های مختلف دارای یک سرعت زیاد می باشد و گفتمان سازی به صورت نظری که بحث در کنفرانس ها و همایش ها و مجلات طرح شود، سرعت و ضریب نفوذ کمتری خواهد داشت.
2- گزینش هدفمند از الگوهای توسعه غربی در جهت تحقق اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
مجری: درست است، آقای چیت چیان در ارتباط با موضوعی که جناب آقای کشوری مطرح کردند و نظراتی را ارائه نمودند، صحبت های شما را دریافت کنیم، ضمن اینکه به موضوع الگوهای توسعه غربی اشاره کردند، ممکن است برای خیلی ها این سئوال بوجود بیاید که چرا الگوهای توسعه غربی نمی تواند برای موضوعات کشور ما راهگشا باشند.
مهندس چیت چیان: عنایت بفرمایید قبل از ورود به بحث لازم می دانم که دو سه نکته را تذکر بدهم. ما در جامعه مشکلاتی داریم، به عنوان مثال در اقتصاد جامعه به آن پیشرفتی که لازم است دست نیافته ایم، درارتباط با مسائل فرهنگی به اهدافی که مد نظر انقلاب بوده است نرسیده ایم. اینکه چرا در عرصه های مختلف دچار مشکل هستیم باید مورد تحلیل و آسیب شناسی قرار بگیرد، یکی از مقدمات اصلی ومهم طراحی الگو می باشد و در این جهت با جناب آقای کشوری هم عقیده هستم. امّا اینکه بیاییم و ریشه ی تمام مشکلات کشور را منحصر در اتخاذ شیوه های توسعه غربی کنیم، زیاد موافق نیستم. معنای این حرف این نیست که من با توسعه غربی موافق هستم، امّا اینکه تمام مشکلات موجود در جامعه را به پای توسعه غربی بنویسیم به عقیده من نوعی ساده اندیشی ست.
بلکه باید ریشه مشکلات را به صورت عمیق تر باید دید، برای تبیین این مسئله اجازه می خواهم که این مثال را بیان کنم، جناب آقای کشوری به تصور شما تمام کشورهایی که الگوی توسعه غربی را اتخاذ کرده اند، جرم و جنایت یا تشکیل پرونده های قضایی در آنها بیشتر از کشور ماست، پاسخ این سئوال منفی است، در بعضی از این کشورها تعداد جرائم اتفاق افتاد یا تشکیل پرونده های قضایی بیشتر از کشور ماست و در برخی دیگر از این کشورها نیز نسبت وقوع جرم و جنایت ممکن است که کمتر باشد.
پس بلافاصله ما نمی توانیم ریشه مشکلات را به پای الگوی توسعه غربی بنویسیم. از طرف دیگر الگوی توسعه غربی هم بالکل نامطلوب و بد نیست، به عنوان مثال ما امروز در یک رسانه ای به نام تلویزیون در حال گفتگو با مردم هستیم، خود این رسانه یکی از دستاوردهای الگوی تمدن غربی می باشد، امّا اینکه ما از محصول و دستاورد چگونه استفاده کنیم مهم است، اگر از آن در راستای تحقق اهداف خودمان استفاده کنیم که بسیار خوب است.
امّا صرف اینکه این ابزار برآمده از صنعت، فن آوری وتمدن غرب می باشد نمی توانیم این ابزار را کنار بگذاریم، بنابراین به عقیده من نکته مهم این است که بتوانیم با بصیرت در تمدن غرب و الگوهای توسعه غربی به گزینش بپردازیم. بسیاری از آن چیزهایی که الان در تمدن غرب وجود دارد ریشه های آن از تمدن اسلامی وام گرفته شده است.
به عنوان مثال توسعه علوم در غرب به عنوان یک واقعیت غیر قابل انکار می باشد، کسانی که مطالعه کرده اند اتفاق نظر دارند که بسیاری از ریشه های روی آوری به علم در غرب نشأت گرفته از الهامی است که آنها از تمدن ایران و اسلام داشته اند، کتابهایی که علمای برجسته ما در گذشته نوشته اند سالهای سال مورد استفاده و رجوع دانشمندان غربی بوده است تا به این پایه ی از علوم رسیده اند.
پس اینکه ما به یکباره آنچه به عنوان الگوی توسعه غربی یا مظاهر تمدن غرب نامبرده می شود را مورد انکار و نفی قرار دهیم، علاج کار نیست. بلکه ما باید با بصیرت و تکیه بر مبانی اسلامی، از الگوی های توسعه غربی که با مبانی اسلام توافق دارد گزینش کنیم، همانطور که امروز در جامعه پزشکی از دستاوردهای علمی غرب استفاده می کنیم، در صنعت و دیگر علوم در حال استفاده از این دستاوردهای علمی غرب هستیم، لذا کنار گذاشتن یکباره اینها غیر ممکن است و نبایستی ما دچار چنین توهمی بشویم که هر آنچه مشکلی که در کشور وجود دارد، یکباره به پای تمدن غرب و توسعه غربی بنویسیم زیرا در این صورت ما نخواهیم توانست که مسائل و مشکلات خودمان را حل و فصل کنیم.
بنابراین با این مطلب حضرتعالی که باید ریشه مشکلات کشور درست ریشه یابی شود کاملاً موافقم و مشکلات بنیادین جامعه نباید از نظرها دور بماند و در تدوین الگوی باید به اینها توجه شود، امّا از سوی دیگر آن چیزهایی که از الگوی توسعه غربی با مبانی ما سازگاری دارد را می توانیم مورد استفاده قرار دهیم، ولی آنچه را که گرفتاری اصلی غرب می دانیم عدم توجه به ابعاد معنوی انسان است، زمانی که ما این بعد از انسان را در کنار سایر ابعاد و عرصه های وجودی انسان مورد توجه قرار دادیم، در واقع توانسته ایم که الگوی توسعه غربی را پشت سر بگذاریم و به یک تراز جدیدی از تمدن که آن را تمدن اسلامی می نامیم خواهیم رسید.
3- علاج همه مسائل جاری جامعه موکول به تولید الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیست
نکته دیگری که وجود دارد این است که نباید تصور کنیم که علاج همه مسائل جاری جامعه را به تولید الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت موکول کنیم، به عقیده من این یک مقدار راه گم کردن است، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برای این است که ما اهداف بلند مدت خودمان را درست طراحی و تنظیم کنیم و راه ها و راهبردهای اساسی برای رسیدن به آن اهداف را درست تشخیص و ترسیم کنیم تا جاده ای باشد که جامعه در آن مسیر حرکت کند، امّا مشکلاتی که در رابطه با اقتصاد و ابعاد مختلف اجتماعی وجود دارد، هر کدام راهکارهای عقلانی درستی وجود دارد که با اتخاذ آنها باید این مشکلات را مرتفع کنیم. لذا موکول کردن همه مشکلات جامعه به حل مسئله الگوی پیشرفت به عقیده من اشتباه و غلط است و ما نباید در چنین گردابی که ما را به مسیر غلطی خواهد برد گرفتار شویم.
4- تشکیل اندیشکده مبانی و سنت های الهی
مجری: آقای چیت چیان در میان صحبت هایتان فرمودید که گزینش هدفمند از الگوهای توسعه غربی در جهت تحقق اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به عنوان یک راهکار است برای این منظور از سوی شما چه بستری فراهم شده است؟
دکتر چیت چیان: سئوال بسیار خوبی است، اولین اقدامی که ما برای تدوین الگو فراهم کرده ایم این بوده است که ما یک اندیشکده ایی را تحت عنوان اندیشکده مبانی تشکیل داده ایم، در کنار این اندیشکده، اندیشکده ای را تحت عنوان سنت های الهی راه اندازی کرده ایم در این دو اندیشکده اساتید برجسته حوزه و دانشگاه حضور دارند، فعالین در این دو اندیشکده مسئول هستند که منابع وحیانی را دقیقاً مورد تحقیق و پژوهش قرار دهند و از میان آنها مبانی اسلامی برای تدوین الگو را استخراج نمایند و سپس با یک تعامل فکری با سایر اندیشکده ها این مبانی اسلامی در اختیار اندیشکده ها قرار خواهد گرفت و پایه های ومبانی تدوین الگوی در بخش های مختلف این مبانی قرار خواهد گرفت.
به عبارت دیگر وقتی که مبانی اسلامی روشن و مشخص شد به عنوان مثال ممکن است سی عنوان به عنوان مبنا مشخص شود که عبارتند از هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و ... می باشد وقتی این مبانی مشخص شد، آنگاه همه اندیشکده ها خواهند توانست با بصیرت و روشن بینی کامل نسبت به انتخاب و گزینش هدفمند الگوها اقدام نمایند و این ابزاری کارآمد خواهد بود که این کار را به سرانجام برسانیم.
از چیزهایی که الگوی توسعه غربی به سمت آن رفته و علت انحطاط جوامع غربی شده است و شاهد عارضه های بسیار بسیار وخیمی در این جوامع هستیم پرهیز خواهیم کرد و مسیرمان را به سمت آن اهدافی که اسلام بیان کرده است نزدیک کنیم.
5- یکسان انگاری توسعه غربی و پیشرفت اسلامی بزرگترین مانع تولید الگوی پیشرفت اسلامی
مجری: بسیار سپاسگذارم جناب آقای چیت چیان، جناب آقای کشوری مطمئناً در مسیر تحقق اهداف الگوی اسلامی ایران پیشرفت ما شاهد موانعی خواهیم بود و ممکن است مشکلاتی در این بین بوجود بیاید مانند جنگ نرم دشمنان انقلاب اسلامی و یا موضوعاتی مانند عدم فهم صحیح از الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، برای حل این مشکلات و معضلات و برای برطرف شدن این موانع، چه راه حل هایی از سوی صاحب نظران پیشنهاد می شود؟
حجت الاسلام کشوری: محضر مبارکتان عرض کنم که به نظر بنده بزرگترین مانع بر سر راه تولید الگوی پیشرفت اسلامی یکسان انگاری توسعه غربی و پیشرفت اسلامی ست. اینکه ما یک تغییرات جزئی را فرض کنیم و سپس عمده ی مسائل الگوی پیشرفت اسلامی و توسعه غربی را مشترک و مشابه بدانیم.
یکسان انگاشتن توسعه غربی و پیشرفت اسلامی ثمره اش، کشورهای g8خواهد شد، من سئوال می کنم که البته هم پاسخ به سئوال شماست و هم ناظر به فرمایشات برادر عزیزمان می باشد. کشورهای توسعه یافته ای که خیلی راجع به آنها با آب و تاب صحبت می شود(که اصلی ترین این کشورها کشورهایG8 می باشند) همه کشورهایG8 با بحران خانواده روبرو هستند یعنی نهاد خانواده در این کشورها دچار فروپاشی شده و به سمت یافتن جایگزین های دیگر برای نهاد خانواده رفته اند که از گفتن آنها شرم داشته و به خاطر رعایت حیا از ذکر این موارد جایگزین در کشورهای غربی خودداری می کنم.
یا در مورد مسئله عدالت وقتی در آمار رسمی گفته می شود توسعه یافته ترین کشور دنیا یعنی ایالات متحده آمریکا، پنجاه میلیون نفر کوپن غذا برای امرار معاش دریافت می کنند و این حجم از بی عدالتی در این کشور ثمره عملکرد این کشور براساس توسعه غربی می باشد. حالا در بحث الگوی پیشرفت اسلامی می خواهیم بنا به گفته برادرمان یک سری جنبه ها را اضافه کنیم، مسئله نهاد خانواده و مسئله عدالت که قطعاً جزء این بخش ها و جنبه های مورد تأکید اسلامی می باشد.
81 نقطه را ما مشخص کرده ایم که جزء مسائل و مشکلات بخش های مختلف جامعه ماست. قطعاً باید ما مسائل خودمان را بشناسیم، اگر الگوی توسعه غربی پاسخ مسائل ما را داد (که خوب استفاده کنیم ولی اگر نداد چطور)، الان از بینندگان عزیز سئوال می کنم آیا می شود کشور را بدون عدالت اداره کرد، به طور قطع پاسخ همه بینندگان منفی خواهد بود، ما کشوری در مسیر عدالت می خواهیم، اگر الگوی توسعه غربی توانسته است جواب عدالت را بدهد، الگوی خوبی است و از آن استفاده خواهیم کرد، امّا اگر در مهد این تولید این الگو قیام ضد وال استریت اتفاق می افتد، در این کشورها نهاد خانواده متلاشی شده است، حرمت ها از بین رفته است، در این صورت، اگر این الگوها را مورد استفاده قرار دهیم هم نتوانسته ایم به مسائل و مشکلات مان پاسخ دهیم زیرا مسائل ما مشخص و واضح است.
من فرمایش جناب آقای چیت چیان را تصحیح می کنم، بنده عرض نکردم که توسعه غربی کاملا نادرست و بد است یا پیشرفت اسلامی همه مشکلات را حل خواهد کرد، بلکه عرض ما این بود که باید ما مسائل خودمان را بشناسیم، الان به طور مثال مردم در بخش اقتصاد در فشار هستند و دوست دارند که زندگی شان بهتر شود، فاصله طبقاتی از ابتدای انقلاب به خاطر اجرای برنامه های انقلابی دائماً کم شده است ولی مردم دوست دارند کمتر از اینها باشد، خوب آیا الگوی توسعه غربی می تواند به این خواسته مردم پاسخ دهد، می تواند موجب تحکیم خانواده بشود.
یقیناً در هر کجا که این الگوی توسعه غربی نتواند مسائل و مشکلات ما را حل کند با تردید روبرو خواهد شد زیرا مسائل ما در نزد ما مشخص و معلوم است. حالا به این نکته توجه بفرمایید، برفرض اثبات این هشتاد و یک مسئله که البته ایشان به مسئله پیشگیری از جرم خدشه کردند و فرمودند که برخی از کشورهای توسعه یافته وجود دارد که آمار جرم شان کشور ما پایین تر است یعنی با اینکه توسعه یافته تر هستند و از الگوهای توسعه بیشتر از ما استفاده کرده اند اما آمار جرم شان از کشور ما پایین تر است.
در پاسخ به این خدشه باید بگوییم بله، اگر تعریف از جرم را عوض کنیم و آن را محدود به جرائم راهنمایی و رانندگی و جرائم فضای مجازی کنیم و ماهیتا تعریف جرم را تغییر دهیم در این صورت این کشورها آمار جرائم پایین تری را ثبت خواهند کرد، امّا در کشور ما یک سری اعمال را از هر کسی حتی مردم عادی کوچه و بازار هم پرسیده شود، متوجه هستند که جرم است و باید با آن برخورد شود.
پس اگر بخواهیم به صورت دقیق این مسئله را پیگیری نماییم باید ماهیت جرم در یک کشور غیر اسلامی با ماهیت جرم در یک کشور اسلامی را مورد دقت قرار دهیم تا متوجه شویم که اسم مشترک در این دو کشور جرم می باشد در کشورهای غیر اسلامی یک سری اعمال که در عالم واقع، انسانی و معنویت جرم محسوب می شود را جرم نمی دانند و لذا برای چنین اعمالی پرونده تشکیل نمی شود و لذا آمار تشکیل پروند در این کشورها کم تر خواهد شد، ولی یک سری افعال و اعمال هست که حتی از مردم عادی هم که پرسیده می شود وجدانا آن را جرم می دانند. البته ممکن است که شما پاسخی برای این مطلب داشته باشید که در این صورت بحث مفصلی شکل خواهد گرفت که ماهیت جرم در جمهوری اسلامی و نزد مردم ایران با کشورهای غربی و جوامع آنها چه تفاوت هایی دارد و نهایتاً به یک نتیجه ای برسیم، فارغ از این بحث صغروی مطلب ما این است که ما 81 مسئله به عنوان مسائل خودمان شناسایی کرده ایم.
البته هزاران مسئله را جمهوری اسلامی از ابتدا تا کنون حل کرده است، الان در موازنه جهانی آمریکا و متحدانش یک طرف این موازنه هستند و جمهوری اسلامی یک طرف قضیه است، پس مسئله عزت مردم ایران را انقلاب اسلامی حل کرده است، البته مشکلات خاص خودمان را داریم که اتفاقاً در مسئله الگوی پیشرفت اسلامی آمده ایم و دست روی مشکلات مان گذاشته ایم و می گوییم به دلیل اینکه می خواهیم این مشکلات حل شود، نیازمند مسئله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هستیم.
پس هشتاد و یک مسئله مربوط به جامعه ایران را روی میز گذاشته ایم که هر کدام از این مسائل هم در واقع نیاز یک قشر خاص از جامعه می باشد اگر ارتباط این مسائل با مسئله الگوی پیشرفت اسلامی مشخص شود، ضریب حضور آن اقشار و گروه ها در مسئله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بسیار قوی تر از وضعیت فعلی خواهد شد. این خلاصه بحث بود که خدمت تان ارائه شد.
6- راهکار نفوذ الگو در بین مردم
مجری: جنا ب آقای مهندس چیت چیان اگر مطلبی در ارتباط با این موضوع دارید بفرمایید.
مهندس چیت چیان: من با فرمایش جناب آقای کشوری در این جهت موافق هستم که اگر مردم احساس کنند آن چیزی که در الگو بیان می شود دربرگیرنده ی یک تحول تکاملی واقعی برای زندگی آنهاست، حتماً آنها به این الگو علاقه مند خواهند شد. همین چند روز پیش رهبر معظم انقلاب فرمایش قریب به این مضمون داشتند که وقتی ما چشم انداز را برای مردم روشن کنیم که با پیگیری این الگو به کجا می توانیم برسیم، آینده روشن و پیشرفت ملموسی را که مردم احساس خواهند کرد موجب علاقه مندی همه اقشار و اصناف به مسئله الگوی پیشرفت اسلامی خواهد شد و تلاش آنها در مسیر دستیابی به این الگو را نتیجه خواهد داد.
به گونه ای که همه آن چشم انداز را در زندگی شان به عنوان هدف اصلی قرار دهند و برای رسیدن به آن تلاش کنند، این یعنی گفتمان سازی، بخشی از این گفتمان سازی ناظر بر این است که در دوره تدوین الگو ما واقعاً از نظرات جامعه استفاده کنیم و آنها را در جریان کارها و مباحث قرار دهیم، بخش دیگر از گفتمان سازی ناظر بر این است که آن چیزی که به عنوان اهداف الگو بیان می شود، مبین این باشد و مردم احساس کنند که زندگی آنها و حیات و ممات مادی و معنوی آنها در چهار چوب این الگوی می تواند یک تحول تکامل پیدا کند.
همه اینها می تواند در ایجاد گفتمان سازی راجع به مسئله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت موثر باشد و همه خودشان را در این مسئله شریک بدانند. علی الخصوص می خواهم روی این مسئله تأکید کنم که مسلماً این الگویی که قرار است تدوین بکنیم نیازمند مبانی صحیح و درست می باشد، یکی از مبانی تولید الگو آسیب شناسی دقیق روند پیشرفت ایران می باشد، این یعنی همان مسئله یابی که جناب عالی فرمودید که ممکن است در بررسی هایی که ما انجام خواهیم داد 81 مسئله باشد و یا کمتر یا بیشتر از 81 مسئله بشود.
مسلماً در سایه انقلاب اسلامی ما پیشرفت ها و موفقیت های چشمگیری داشته ایم که واقعیتی غیرقابل انکار می باشد، البته مشکلاتی هم در جامعه باقی مانده است، نقاط قوت و ضعف باید مورد تحلیل وآسیب شناسی دقیق قرار بگیرد که توانسته ایم به آن پیشرفت های چشمگیر دست پیدا کنیم و چه مشکلاتی و ضعف هایی داشته ایم که در آن چیزی که مقام معظم رهبری تأکید داشته اند که در سبک زندگی ما دچار مشکلاتی شده ایم.
7- تحلیل و نقد و آسیب شناسی تجربه های جهانی
علاوه بر این ما باید تجربه های جهانی را هم مورد تحلیل و نقد و آسیب شناسی قرار دهیم، ببینیم که اگر این کشورها توانسته اند در برخی از ابعاد پیشرفت کنند علت پیشرفت آنها چه بوده است و اگر در بعضی از ابعاد ناموفق بوده اند چه علتی می توانسته داشته باشد.
به عنوان نمونه همانطور که جنابعالی فرمودید در بسیار از کشورهای توسعه یافته مشکلات بسیار بسیار جدی و عمیقی وجود دارد که آینده تمدن غرب را با خطر نابودی روبرو کرده است، لذا باید ببینیم که چه رفتارها و الگوهایی موجب این مشکلات و خطرات شده است. به عبارت دیگر مطالعه تجربیات سایر کشورهای دنیا چه در جهات موفقت شان و چه در جهات عدم موفقیت یکی از مبانی کار ما می تواند باشد.
8- استخراج چشم انداز مطلوب در بیانات امام راحل و مقام معظم رهبری
همچنین تدوین مبانی که عرض شد در حال انجام می باشد، روش شناسی طراحی الگو، مطالعه اینکه در بیانات امام راحل در بیانات رهبری و در قانون اساسی آن چیزی که به عنوان چشم انداز یک جامعه مطلوب ترسیم شده است چیست؟ آرمانهای امت اسلامی ایران واقعاً تبلور یافته در کلام رهبری وامام راحل و قانون اساسی که میثاق میان حاکمیت و مردم می باشد را باید استخراج کنیم به تجربه های دنیا نگاه تحلیل گونه و آسیب شناسانه داشته باشیم و آسیب های داخل کشور را مورد شناسایی وتحلیل قرار دهیم و مبانی اسلامی خود را شناسایی کنیم و در مجموع از جمع بین اینها بتوانیم راجع به تدوین الگو خودمان را تجهیز کنیم.
مجری: جناب آقای دکتر چیت چیان تا به امروز چقدر از مبانی که فرمودید را در مسئله الگو جمع بندی و آماده کرده اید؟
انجام سه حرکت مهم در تدوین الگوی اسلامی پیشرفت
مهندس چیت چیان: اولین کاری که ما انجام داده ایم راجع به چیستی الگوی می باشد، این قسمت با نظرسنجی وسیعی که از صاحب نظران جامعه و کنفرانس و مصاحبه با اساتید برجسته حوزه و دانشگاه انجام داده ایم تدوین شده است، دومین کاری که انجام شده است این است که نقشه راه تدوین الگو نیز تدوین شده است، سومین کار و البته مهمترین کاری که انجام شده است، فعالیت راجع به مبانی الگو بوده است که همانطور که گفتم هم اندیشکده این مبانی را مورد مطالعه قرار داده است و هم کنفرانسی طی دو روز گذشته در کتابخانه ملی برگزار شد و تعداد کثیری از اساتید حوزه و دانشگاه و صاحب نظران جامعه در این کنفرانس حضور داشتند و راجع به مبانی تدوین الگو با هم همفکری کردند و با جمع بندی این کنفرانس خواهیم توانست این مبانی را به عنوان یک سند تدوین خواهیم کرد.
البته هر سندی که در این زمینه تدوین می شود به معنای این نیست که کلام آخر در این رابطه می باشد، بلکه به این معناست که این یافته های مرحله اول برای تدوین الگو می باشد ولی مطالعه در مبانی الگو همچنان ادامه پیدا خواهد کرد و دستآوردهای جدید این مطالعه و بررسی مجدداً در تدوین الگو و بازنگری الگو مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
(این سه کار) بعلاوه تشکیل اندیشکده ها و حلقه های و شبکه های نخبگانی چهار کار اصلی می باشد که تا به حال انجام شده است و امیدواریم که خداوند توفیق بدهد تا بتوانیم در ادامه راه و با تکیه بر مبانی اسلامی و با شجاعتی که این کار واقعاً نیاز دارد، این وظیفه را پیش ببریم و با همفکری همه جامعه و جوانان مان و به ویژه نخبگان بتوانیم این کار به سرانجام برسانیم.
9- شرایط لازم جهت آشنایی مسلمانان جهان با الگوی اسلامی پیشرفت
مجری: جناب آقای کشوری، آقای چیت چیان به موضوع سبک زندگی اشاره کردند، حتماً در ارتباط با موضوع سبک زندگی اسلامی و ارتباط آن با موضوع الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از حضورتان سئوال خواهم پرسید، امّا سئوالی که از حضورتان دارم با توجه به اینکه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت یک الگوی جامع و کاملی می باشد، چه شرایطی باید فراهم شود که ما بتوانیم در بلندمدت مسلمانان و سایر کشورهای اسلامی را با این الگوی که یک الگوی جامع و کامل می باشد، همراه و همقدم کنیم.
مهندس چیت چیان: به نظر من این مسئله باید در دو محور مورد توجه قرار بگیرد، اولاً مبانی اسلامی این الگو باید با شفافیت و وضوح بیان شود، این خود نکته ای می باشد که مسلمین سراسر جهان را متوجه این الگو خواهد کرد، زمانی که آنها مشاهده کنند که مبانی که ما در تدوین این الگو به کار گرفته ایم، همان چیزهایی می باشد که در آرمان های اسلامی آنها نیز نهفته است، جاذب سایر ملتهای مسلمان به سمت این الگو خواهد بود.
مطلب دوم عبارت از این است که اگر ما در پیاده سازی این الگو موفقیت داشته باشیم و نظام خودمان را به عنوان یک نظام کارآ بتوانیم در دنیا معرفی کنیم، موفقیت های نظام ما بزرگترین عامل جذب کننده ی قلوب سایر ملت ها به الگوی ما خواهد بود. به عقیده من تمام مسئله در این دو نکته محوری نهفته است.
10- الگوی توسعه غربی قطعاً منجر به سبک زندگی اسلامی نخواهد شد
مجری: آقای چیت چیان در بین صحبت هایشان به موضوع سبک زندگی اسلامی اشاره کردند و با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری به موضوع مهم سبک زندگی و تأثیراتش بر روی جامعه اسلامی ایران، یکی از راه های پیشبرد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تحول بسیار مهمی می باشد که باید در عرصه و موضوع سبک زندگی حاصل شود، جناب آقای کشوری به نظر شما چه اقداماتی باید در این زمینه صورت بگیرد؟
حجت الاسلام کشوری: راجع به مسئله سبک زندگی، قبل از اینکه جایگاه آن در الگوی پیشرفت اسلامی مورد بحث قراردهیم، بهتر می دانم که یک نکته مقدماتی را عرض کنم. اینکه آدم ها در جامعه چگونه زندگی می کنند، حتماً ارتباط وسیعی به نحوه اداره جامعه شان دارد. در واقع می خواهم روی این نکته تأکید کنم که ما نمی توانیم، از یک طرف بگوییم مردم ما با سبک زندگی اسلامی، زندگی کنند ولی از سوی دیگر ساختارهای اداره جامعه فرصت زندگی به سبک اسلامی را به افراد ندهند.
به عنوان مثال تا مادامی که دیدگاه های نظام سرمایه داری در کشور ما وجود دارد که عدالت را از جامعه ما دور می کند یا حداقل اینکه دیدگاه هایی که کارشناسان توسعه ارائه می دهند و الان بعضی از این دیدگاه ها مبنای عمل هم می باشد یا اصلاً به سمت عدالت نیست و یا دور از عدالت می باشد، فرض بگیرید که خانواده ای در مسئلهی تأمین معاش خانواده دچار مشکل باشد، این خانواده اگر بتواند پدر و مادر این خانواده مشغول به کار بیرون از منزل می شوند، خوب وقتی که آقا و خانم هر دو سر کار رفتند مجبور خواهند شد که فرزند خود را مهد کودک بسپارند، اینجاست که اولین اشکال به سبک زندگی اسلامی وارد خواهد شد، در سبک زندگی اسلامی فرزند باید با محبت مادر تربیت شد و رشد پیدا کند و از طرف دیگر ساختارهای اداره جامعه زمینه فراهم شدن این تربیت صحیح را فراهم نکرده است.
11- نقش الگوی پیشرفت اسلامی در اصلاح سبک زندگی
پس یکی دیگر از مشکلاتی که ما در کشورمان با الگوهای توسعه غربی داریم و اگر این الگوها توانایی پاسخگویی به این مسئله را دارند باید پاسخ بدهند این است که مفروض ما این است که زندگی به سبک اسلامی، زندگی راحتی خواهد بود، زندگی می باشد که هم به درد دنیا و هم آخرت انسان می خورد، زندگی که انسان فرصت در کنار خانواده بودن را ندارد، احتمالاً برای همه مردم دنیا، زندگی ناگواری خواهد بود.
اگر الگوی توسعه غربی قدرت پاسخگویی و ارائه پیشنهاد برای حرکت بیشتر به سمت عدالت را دارد، خوب این الگو می تواند برای تحقق سبک زندگی اسلامی کمک کار باشد، امّا اگر چنین توانایی را ندارد، در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هدف ما اینست که شرایطی را برای اداره جامعه و یک نحوه اداره جامعهای را پیشنهاد کنیم که نتیجه چنین شیوهی ادارهی جامعهای، ایجاد و تحقق سبک زندگی اسلامی شود.
امّا اگر شما سبک زندگی اسلامی را برای مردم تشریح کنید ولی مردم نتوانند به دلیل شیوه مدیریت جامعه براساس الگوهای توسعه غربی به این سبک زندگی روی بیاورند، قطعاً این سبک زندگی محقق نخواهد شد اینجا لازم می دانم که تذکر دهم این سئوالات ما فقط از کارشناسان داخلی نیست، بلکه منظور ما از کارشناسان توسعه در سراسر جهان است، هر کجا هر کسی براساس کارشناسی توسعه غربی قدرت پاسخگویی دارند پاسخ دهند.
یک کارشناس محترم در یکی از برنامه های صدا و سیما شرکت کرده بودند، از کارشناس پرسیده شد که شما راجع به الگوی توسعه غربی چه می گویید؟ ایشان وارد بحث شده و الگوی توسعه غربی را برای اداره کشور پیشنهاد دادند، در این زمان یکی دیگر از میهمانان این برنامه از این کارشناس پرسید که اسلامیت در این الگوی پیشنهادی شما کجاست؟ بلافاصله این کارشناس گفتند که ما قصدمان حل مسئله اشتغال می باشد، اگر بتوانیم مسئله اشتغال را حل کنیم، خانواده های بیکار بچه هایشان را سر کار خواهند فرستاد و زندگی شان بهتر خواهد شد و اسلام که با خوب شدن زندگی انسان ها مخالف نیست.
به نظر من باید از آن کارشناس محترم پرسیده می شد که در کشورهای غربی مسئله اشتغال را حل کرده اید؟ اگر در پاسخ بگوید که حل کرده است، که با این آمار بی کاری در کشورهای غربی چه می کنند که علت اصلی قیام ها در این کشورها همین بی کاری می باشد، اگر تسامحاً از ایشان بپذیریم که مسئله اشتغال را حل کرده اند به آنها خواهیم گفت اگرچه فرض بگیریم اشتغال را حل کرده اید ولی در عوض خانواده را دچار فروپاشی کرده اید.
بنابراین باید گفت همانطور که حضرتعالی هم فرمودید نگاه توسعه غربی به انسان، یک نگاه تک بُعدی می باشد و نمی شود به چنین نگاهی، سبک زندگی اسلامی را محقق کرد، حداکثر چیزی که این نگاه به آن پایبند است این است که می گوید قصد ایجاد اشتغال داریم که افراد درآمد مکفی داشته باشند که البته این حرف در حد یک نظریه می باشد که آمارهای جهانی ناقض این نظریه هستند که خواهیم گفت ولو اینکه این نظریه بر روی کاغذ هم درست باشد، مسئله اشتغال یک بخش از زندگی انسان است، یعنی اگر کسی شغل داشته باشد ولی خانواده او به سبک اروپایی دچار فروپاشی بود باز هم آسایش نخواهد داشت.
12- امکان زندگی به سبک اسلامی به صورت فراگیر در سایه اداره جامعه مبتنی بر الگوی پیشرفت اسلامی
پس الگوی توسعه غربی قطعاً منجر به سبک زندگی اسلامی نخواهد شد، در مورد سبک زندگی اسلامی هم می توان به طور قطع و یقین گفت بدون توجه به تغییر ساز و کارهای اداره جامعه، که ما معتقد هستیم که اداره جامعه باید مبتنی بر الگوی پیشرفت اسلامی باشد، امکان زندگی با سبک اسلامی به صورت فراگیر وجود ندارد.
البته ممکن است افرادی در جامعه پیدا شوند که خلاف موج عمومی جامعه حرکت کنند و زندگی خودشان را با آیات و روایات تطبیق دهند ولی عامهی مردم گرفتار این ساختارها خواهند بود، به طور مثال زمانی که آموزش و پرورش به دانش آموزان ما آموزش ندهد که در زندگی مشترکشان چه مسائل و مشکلاتی پیش خواهد آمد، پس از تحصیلات وقتی به زندگی مشترک وارد می شوند وقتی که دچار اختلاف می شوند، نخواهند توانست با سبک زندگی این مشکلات را حل کنند، لذا حتما باید تحول بنیادین اتفاق بیفتد تا سبک زندگی اسلامی شود.
تحول بنیادین فقط هم در آموزش و پرورش نیست، بلکه در مسئله اقتصاد، جهت گیری های سیاسی که از دیدگاه ما هشتاد و یک مسئله آن نقداً موجود می باشد که اگر فرصتی پیش بیاید باید به آن پرداخته شود.
13- نسبت الگوی پیشرفت اسلامی با سند چشم انداز
مجری: جناب آقای کشوری و آقای چیت چیان تا پایان برنامه فرصت کوتاهی باقی مانده است، سئوالی که از حضورتون دارم این است که در کشور ما نسبت الگوی پیشرفت اسلامی نسبت به سند چشم انداز چیست؟
مهندس چیت چیان: سند چشم انداز با بررسی های طولانی در مجامع رسمی کشور ما تدوین شده است و مورد تأیید و تأکید مقام رهبری بوده است، سند چشم انداز یک افق طولانی تری را مدنظر دارد و راهبردهایی برای دستیابی به آن اهداف ارائه خواهد داد، امّا به نظر من سند چشم انداز بخشی از الگوی پیشرفت اسلامی را تشکیل خواهد داد.
به عبارت دیگر می توان گفت که بخشی از اهداف مرحله ای الگو خواهد بود و نه الگوی در افق بلند مدت خوییش، به همین منظور این دو سند با هم مباینتی ندارند و حتماً سند چشم انداز در قالب این الگو قرار خواهد گرفت، منتها ممکن است در برخی از جهات این سند نیاز به بازنگری وجود داشته باشد، مادامی که این بازنگری صورت نگرفته باشد، سند چشم انداز یک سند رسمی و معتبر و یک سند بسیار بسیار پر اهمیت برای حرکت اجتماعی ما می باشد ولی اگر در افق بلند مدتی که الگو به آن نگاه می کند به این مطلب رسیدیم که یکی از عناصر سند چشم انداز بایستی مورد تجدید نظر واقع شود، همان مراجع رسمی این اقدام را انجام خواهند داد.
14- آسیب شیوه نظری گفتمان سازی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
مجری: سپاسگذارم آقای چیت چیان، سئوال پایانی از حضور جناب آقای کشوری این است که بپردازیم به گفتمان سازی و اجرایی کردن الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و ظرفیت هایی که در کشور برای این دو موضوع وجود دارد.
حجت الاسلام کشوری: در خلال گفتگو بحث هایی که عرض شد در واقع دیدگاه مختار در این زمینه را طرح کردیم، به نظر ما گفتمان سازی به شیوهی نظری یعنی اینکه ما یک سری مباحث را در مبانی و یا اهداف اصل قرار دهیم و بعد به صورت اینها را در جامعه (از طریق کنفرانس و همایش و کتاب) طرح کنیم، منجر به گفتمان سازی نخواهد شد.
پس یک شیوه نظری راجع به گفتمان سازی درباره الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت داریم که بزرگترین آسیب شیوه نظری این است که با این شیوه، جامعه احساس نیاز به مسئله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نخواهد کرد.
15- پردازش موضوعات جهت ساز،راه حل گفتمان سازی برای مسئله الگوی پیشرفت اسلامی
در شیوه دوم ناظر به این آسیب موجود (در شیوه نظری گفتمان سازی) راه حل گفتمان سازی برای مسئله الگوی پیشرفت اسلامی را پردازش موضوعات جهت ساز معرفی کرده ایم و منظورمان از موضوعات جهت ساز در واقع همان هشتاد و یک مسئله ای است که خدمتتان عرض کردم که به لحاظ فنی در نزد ما موسوم به موضوعات جهت ساز می باشند، یعنی زمانی که به این مسائل می پردازیم، سه اتفاق می افتد 1- به دلیل اینکه با نیاز فعلی جامعه دارای نسبت می باشد، عزم ملی از هشتاد و یک جا برای تولید الگوی ایجاد خواهد شد، زیرا این هشتاد ویک جا به مسئله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیاز دارند.2- دومین اتفاقی که می افتد این است که این گفتمان سازی از ابتدا با رد توسعه غربی شروع نکرده است، بلکه با روش دوم گفتمان سازی ما الگوی توسعه غربی را مفروض گرفته ایم و ابتداءً اگرچه به عنوان منتقد توسعه غربی اینجا نشسته ایم ولی ابتداءً از توسعه غربی سئوال می پرسیم که می تواند به نیازها و مسائل ما پاسخ بدهد و مسائل ما را حل و فصل نماید یا خیر. بنابراین روش گفتمان سازی به شیوه پردازش موضوعات جهت ساز هم نیاز جامعه را درگیر می کند و هم به صورت منطقی کارآمدی های توسعه غربی را روی میز و به قضاوت خواهد گذاشت، اگر پاسخگوی مسائل جمهوری اسلامی بود جامعه قضاوت خواهد کرد که از توسعه غربی استفاده کند ولی اگر پاسخگو نبود ما به سمت مسئله الگوهای اسلامی خواهیم رفت.
مجری: بسیار عالی، جناب آقای چیت چیان و جناب آقای کشوری، مطمئناً بحث در ارتباط با مسئله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بسیار زیاد است در ارتباط با دیگر ابعاد و سوژه های این موضوع حتماً در شب های آینده صحبت خواهیم کرد، سپاسگذارم از حضور شما در استودیو دو نیم ساعت و ممنون از همراهی شما بینندگان عزیز، شب بخیر و خدانگهدار
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.